Emek dünyasının umutla beklediği toplu iş ilişkilerini düzenleyen yasa tasarısının komisyon görüşmeleri tamamlandı.
Komisyonda tasarının bazı maddeleri üzerinde tekriri müzakere yapıldı. Tasarının toplu iÅŸ sözleÅŸmesi yapılmasında yetkiyi düzenleyen maddesinde deÄŸiÅŸiklik yapıldı. Buna göre, bir işçi sendikasının iÅŸyeri veya iÅŸletme için toplu iÅŸ sözleÅŸmesi yapması için 2 bin üyesinin bulunması, kurulu bulunduÄŸu iÅŸkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması, toplu iÅŸ sözleÅŸmesinin kapsamına girecek iÅŸyerinde baÅŸvuru tarihinde çalışan işçilerin yarısından fazlasının, iÅŸletmede ise yüzde 40’nın kendi üyesi olması ÅŸartı aranacak.
Ayrıca, işletmenin toplu iş sözleşmeleri için işyerlerinin bir bütün olarak dikkate alınması ve yüzde 40 çoğunluğun buna göre hesaplanması şartı da getirildi.
Ekonomik ve Sosyal Konsey şartı
Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl süreyle: Ekonomik ve Sosyal Konseye üye konfederasyonlara bağlı olmayan işçi sendikaları için işkolu barajı yüzde 3 olarak uygulanacak. Bakanlar Kurulu, bu oranı yüzde 3 ile binde 5 arasında değiştirmeye yetkili kılındı.
İşkolu sayısı halâ 21
Tasarıda, iÅŸkolları yeniden belirleniyor. Ancak tüm dünyada genel eÄŸilim iÅŸkolları sayısının 10’un altına düşmesi ve giderek sanayi ve hizmetler olmak üzere iki ana kategoride toplanmak yönündeyken, yeni yasa Türkiye’de iÅŸkolu sayısı hala 21. Oysa daha önceki kimi taslaklarda iÅŸkolu sayısı 18’e düşürülmüştü. Kabul edilen tasarıya göre iÅŸkolları ÅŸunlar:
“Avcılık, balıkçılık, tarım ve ormancılık”, “gıda sanayi”, “madencilik ve taÅŸ ocakları”, “petrol, kimya, lastik, plastik ve ilaç”, “dokuma, hazır giyim ve deri”, “AÄŸaç ve kağıt”, “iletiÅŸim”, “basın-yayın ve gazetecilik”, “banka, finans ve sigorta”, “ticaret, büro, eÄŸitim ve güzel sanatlar”, “çimento, toprak ve cam”, “metal”, “inÅŸaat”, “enerji”, “taşımacılık”, “gemi yapımı ve deniz taşımacılığı”, “liman, ardiye ve antrepoculuk”, “saÄŸlık, sosyal hizmetler”, “konaklama ve eÄŸlence iÅŸleri”, “savunma ve güvenlik” ve “Genel iÅŸler”.
Noter şartı kalkıyor, yetki itirazı 4,5 ayda sonuçlanacak
Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti bakanlıkça yapılacak. Bu tespite karşı 15 gün içinde dava açılabilecek. Mahkeme iki ay içinde karar verecek, kararın temyiz edilmesi halinde Yargıtay, iki ay içinde kesin olarak karara bağlayacak.
Zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından birinden mahkumiyeti bulunanlar, sendika kurucusu olamayacak.
Sendika kurucusu olmak için o işkolunda çalışma şartı kaldırılıyor.
Birden fazla sendikaya üye olunabilecek
15 yaşını dolduranlar işçi sendikalarına üye olabilecek. Sendikaya üye olmak serbest olacak. Hiç kimse sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamayacak. İşçi veya işverenler, aynı işkolunda ve aynı zamanda birden çok sendikaya üye olamayacak. Ancak aynı işkolunda ve aynı zamanda farklı işverenlere ait işyerlerinde çalışan işçiler birden çok sendikaya üye olabilecek.
Bir işyerinde yardımcı işlerde çalışan işçiler de işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabilecek.
Sendika üyeliği e-devlet üzerinden olacak
Sendikaya üyelik, Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine, e-devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunulması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile e-devlet kapısı üzerinden kazanılacak. Üyelik başvurusu, sendika tarafından 30 gün içinde reddedilmediği takdirde, kabul edilmiş sayılacak. Haklı bir neden gösterilmeden üyelik başvurusu kabul edilmeyenler, bu kararın kendilerine tebliğinden itibaren 30 gün içinde yetkili mahkemede dava açabilecek. Mahkemenin kararı kesin olacak. Mahkemenin davacı lehine karar vermesi halinde üyelik, red kararının alındığı tarihte kazanılmış sayılacak.
Üyelik aidatının miktarı kuruluşların tüzüklerinde belirtilen usul ve esaslara göre genel kurul tarafından belirlenecek.
Aidatı kesmeyen veya kesmesine rağmen bir ay içinde ilgili işçi sendikasına ödemeyen işveren, bildirim şartı aranmaksızın aidat miktarını bankalarca işletme kredilerine uygulanan en yüksek faiziyle birlikte ödemekle yükümlü olacak.
Her üye, e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten ayrılabilecek. e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi, elektronik ortamda eşzamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşacak.
Çekilme, sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanacak. Çekilenin bir aylık süre içinde başka bir sendikaya üye olması halinde yeni üyelik, bu sürenin bitimi tarihinde kazanılmış sayılacak.
Sendika üyeliğinden çıkarılma kararı, genel kurulca verilecek. Çıkarılma kararına karşı üye otuz gün içinde yetkili mahkemeye itiraz edebilecek.
İşsiz kalan sendikalıya 1 yıl mühlet
SGK’dan yaÅŸlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak iÅŸten ayrılan işçilerin sendika üyeliÄŸi sona erecek. Ancak çalışmaya devam edenler ile sendika veya ÅŸubelerinin yönetim, denetleme ve disiplin kurallarındaki görevleri sırasında yaÅŸlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alanların üyeliÄŸi, görevleri süresince ve yeniden seçildikleri sürece devam edecek.
İşçi kuruluşu ve şubelerinin organlarında görev almak üyeliği sona erdirmeyecek.
İşçi sendikası üyesinin bir yılı geçmemek üzere işsiz kalması üyeliğini etkilemeyecek.
Herhangi bir askeri ödev nedeniyle silah altına alınan üyenin üyelik ilişkisi, bu süre içinde askıda kalacak.
Kuruluşlar, tüzüklerinde gösterilen amaçlarını gerçekleştirmek üzere uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarının kurucusu ve üyesi olabilecek.
Uluslararası işçi ve iÅŸveren kuruluÅŸları, DışiÅŸleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçiÅŸleri Bakanlığının izniyle Türkiye’de temsilcilik açabilecek ve üst kuruluÅŸlara üye olabilecek.
KKTC’de faaliyet gösteren işçi ve iÅŸveren kuruluÅŸları, Türkiye’de kurulu üst kuruluÅŸlara üye olabilecek.
Bir kuruluşun aynı nitelikteki bir kuruluşa katılması halinde, katılan kuruluşun bütün hak, borç, yetki ve çıkarları katıldığı kuruluşa kendiliğinden geçer.
Sendikalı işçiye en az 1 yıllık sendikal tazminat ödenecek
Tasarıda, işçi kuruluşu yöneticiliği ve işyeri sendika temsilciliğinin güvenceleri de düzenleniyor.
İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamayacak.
İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamayacak.
İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamayacak veya farklı işleme tabi tutulamayacak.
Sendikal tazminat işe başlatmadan bağımsız olacak
İşverenin aykırı hareket etmesi halinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilecek.
Sendikal nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshi halinde işçi, dava açma hakkına sahip olacak. Bu durumda işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilecek. Sendikal tazminat, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmayacak.
İşçi “sendikalı olduÄŸum için atıldım” derse iÅŸveren ispatlayacak
İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene ait olacak. Feshin işverenin ispat ettiği nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlü olacak.
Sendikalar siyasi partilerin ad, amblem, rumuz veya iÅŸaretlerini kullanamayacak.
Sendikalar sanayi ve ticaret kuruluşlarına yatırım yapabilecek
Sendikalar ticaretle uğraşamayacak ancak, kuruluşlar genel kurul kararıyla nakit mevcudunun yüzde kırkından fazla olmamak kaydıyla sanayi ve ticaret kuruluşlarına yatırımda bulunabilecek.
Kuruluşlar elde ettikleri gelirleri üyeleri ve mensupları arasında dağıtamayacak. Ancak sendikaların grev ve lokavt süresince tüzüklerine göre üyelerine yapacakları yardımlar ile kuruluşların eğitim amaçlı yardımları bu hükmün dışında olacak.
Temsilcilik atamayla belirlenmeye devam ediyor
Sendika, işyerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüzbir ile beşyüz arasında ise en çok üç, beşyüzbir ile bin arasında ise en çok dört, binbir ile ikibin arasında ise en çok altı, ikibinden fazla ise en çok sekiz olmak üzere işyerinde çalışan üyeleri arasından işyeri sendika temsilcisi atayarak onbeş gün içinde kimliklerini işverene bildirecek. Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilecek. Temsilcilerin görevi, sendikanın yetkisi süresince devam edecek.
Sendikalar, kamu kurum ve kuruluşları, siyasi partiler, esnaf ve küçük sanatkar kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından yardım ve bağış alamayacak.
Dış kaynaklardan Bakanlar Kurulundan izin almadıkça yardım ve bağış kabul edemeyecek.
Kuruluşlar, yönetim kurulu kararıyla nakit mevcudunun yüzde onunu aşmamak ve ilgili bakanlıklara devretmek kaydıyla eğitim, kreş, sağlık, kültür, sanat ve spor tesisleri kurabilecek veya yurtiçi ve yurtdışındaki doğal afet bölgelerine doğrudan veya yetkili makamlar aracılığıyla konut, eğitim ve sağlık tesisleri kurulması amacıyla kamu yararına çalışan dernekler ile kamu kurum ve kuruluşlarına ayni ve nakdi yardımda bulunabilecek.
Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan kuruluş, Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine yetkili mahkeme kararı ile kapatılacak. Aykırı davranış bireysel olarak yöneticiler tarafından gerçekleştirildiği takdirde, mahkemece sadece o yöneticilerin görevine son verilmesine karar verilecek.
Toplu iş sözleşmeleri
Bir toplu iş sözleşmesi, aynı işkolunda bir veya birden çok işyerini kapsayabilecek.
Bir gerçek ve tüzel kişiye veya bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolunda birden çok işyerinin bulunduğu işyerlerinde toplu iş sözleşmesi ancak işletme düzeyinde yapılabilecek.
Grup toplu iş sözleşmesi, tarafların anlaşması üzerine bir işçi sendikası ile bir işveren sendikası arasında, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerleri ve işletmeleri kapsamak üzere yapılacak.
İşletme, toplu iş sözleşmesi yapılacak işyerlerinin aranılan niteliğe sahip olup olmadıklarına ilişkin uyuşmazlıklar, işletme merkezinin bulunduğu yerdeki yetkili mahkemede 15 gün içinde karara bağlanacak.
Toplu iş sözleşmesi en az bir ve en çok üç yıl süreli olarak yapılabilecek.
Faaliyetleri bir yıldan az süren işlerde uygulanmak üzere yapılan toplu iş sözleşmelerinin süresi bir yıldan az olabilecek.
Kaynak: Emek Dünyası